“Een zeer groot risico”, zo noemt dr. Henry Dijkman, HAN-docent en wetenschappelijk onderzoeker bij Radboud Universiteit, het gebruik van siliconen borstimplantaten. Het recent verschenen boek Het Siliconenlek, waarin Dijkman aan het woord komt, gaat dieper in op de zorgwekkende problematiek. “Eindelijk gaan er meer ogen en oren open.”
Na bijna 20 jaar onderzoek weet Henry Dijkman het zeker: siliconen in medische implantaten migreren en zorgen voor ernstige klachten. In het boek Het Siliconenlek komt hij, naast andere deskundigen en slachtoffers, aan het woord over de zorgwekkende effecten van siliconen in het menselijk lichaam. Dijkman ontvangt SAM in de ruimte waar hij en een aantal collega’s lichaamsweefsels van meerdere vrouwen hebben onderzocht die klachten ervaren door siliconen borstimplantaten. Hij wijst naar een complexe machine, die momenteel op volle toeren draait om nóg meer bewijs te leveren dat een grote hoeveelheid siliconen in het lichaam zorgt voor ernstige verstoringen in het auto-immuunsysteem. “Voor mij is het geen vraag meer of migrerende siliconen slecht zijn”, aldus Dijkman. “Maar wetenschap vraagt om onomstotelijk bewijs.”
Blauwe plekken en pijn
Dat siliconen implantaten verwoestende gevolgen kunnen hebben, blijkt onder meer uit het verhaal van Jacqueline Roes, één van de vrouwen die in Het Siliconenlek openhartig vertelt wat siliconen in haar lichaam hebben aangericht. Als baby kreeg Jacqueline hete thee over haar bovenlichaam. Hierdoor ontwikkelden haar borstspieren zich niet meer. Toen ze volgroeid was, stelde de chirurg voor om implantaten te nemen. “Ik was jong, vertrouwde hem volkomen en zag het helemaal zitten om straks als complete vrouw over straat te kunnen gaan”, verklaart Jacqueline haar keuze. Daarna ging het vrij snel mis: door inkapseling werd alles hard in haar borsten. De chirurg brak het kapsel met zijn handen, wat pijnlijk, zinloos en bovendien gevaarlijk bleek. Bij verwijdering moesten artsen het kapsel met een hamertje wegtikken en de siliconen, die overal door haar borsten zwierven, verwijderen. Ze kreeg nieuwe implantaten, maar die bleken ook te lekken, wat zorgde voor blauwe plekken en pijn. Ze kreeg wederom nieuwe, maar de klachten werden alleen maar erger.
“Helaas was het toen al te laat: zenuwen waren massaal aangetast, haar linkerbeen moest worden afgezet en nog altijd slikt ze dagelijks ketamine tegen de pijn.”
Voor gek versleten
Jacqueline had op een gegeven moment overal pijn. Nek-, rug- en armspieren raakten verkleefd door rondzwervende siliconen, haar stembanden weigerden, haar linkerbeen viel uit, ze werd getroffen door een hernia en kreeg het extreem benauwd. Uiteindelijk bleek uit (zelf geïnitieerd en betaald) onderzoek dat haar lichaam een zeer hoge concentratie siliconen bevatte. Helaas was het toen al te laat: zenuwen waren massaal aangetast, haar linkerbeen moest worden afgezet en nog altijd slikt ze dagelijks ketamine tegen de pijn. Tevens krijgt ze geregeld speciale infuusbehandelingen. Al in 2011 waren haar implantaten verwijderd, maar omdat de siliconen overal in haar lijf terecht waren gekomen, bleek een point of no return helaas al bereikt. Dijkman: “Dit punt is voor elk individu anders: sommige patiënten ontwikkelen zeer snel ernstige klachten na het zweten van siliconen (‘gel bleed’), anderen pas na tientallen jaren.” Ondanks deze overduidelijke fysieke klachten en bewijzen dat siliconen in hoge mate in haar lichaam aanwezig waren en zeer waarschijnlijk voor alle klachten zorgden, werd Jacqueline regelmatig voor gek versleten. “Bij het revalidatiecentrum wilden ze me zelfs laten opnemen in een psychiatrische instelling”, vertelt ze. “Ik moest ‘het zoeken naar oorzaken loslaten’. Volgens mij dachten ze dat ik gek geworden was.”
Geld en macht
Dat het bewijs inderdaad ‘onomstotelijk’ moet zijn, is iets waar wereldwijd momenteel hard aan gewerkt wordt door meerdere partijen. “Het is al jarenlang ongelooflijk lastig om iets veranderd te krijgen”, vertelt Dijkman. “Dat heeft met een aantal factoren te maken, zoals het ontbreken van geld voor breed en diepgaand onderzoek, complexe machtsstructuren en belangen.” Die factoren zijn een gevoelig onderwerp. “Je kunt je voorstellen dat bepaalde partijen niet gebaat zijn bij het nieuws dat siliconen écht onveilig zijn”, hint Dijkman. “Waar geld en macht een grote rol spelen, zie je dat het niet makkelijk is om door te breken.” Toch wil hij zich er niet te veel door laten ontmoedigen. “De wetenschap spreekt, en wij moeten het een stem blijven geven. Het is nu nog te veel ‘circumstantial evidence’: dat moeten harde bewijzen worden.”
RADAR en Trouw
Ondanks decennia van frustratie vanuit getroffenen, wetenschappers en een groep artsen en specialisten, lijkt de aandacht voor het alarmerende probleem momenteel een vlucht te nemen. Afgelopen november was Dijkman op tv te zien in Radar. Het consumentenprogramma kwam met een uitzending over het gebrek aan overheidstoezicht op het gebruik van medische implantaten. Dit onderzoek, een initiatief van RADAR en dagblad Trouw, werd door meer dan 250 journalisten in 36 landen uitgevoerd. Dijkman verscheen om te vertellen over het lichaamsweefsel van Jacqueline Roes en zijn eerder gepubliceerde onderzoek over het lichaamsweefsel van Nienke Saltzmann, waarin Dijkman wereldwijd als eerste aantoonde dat siliconen door het hele lichaam migreren. Nienke stelde haar lichaam, na haar overlijden in 2008 door borstkanker, beschikbaar voor de wetenschap, en Dijkman heeft jarenlang onderzoek verricht op haar weefsel. Net als bij Jacqueline Roes hadden zich bij Nienke siliconen in allerlei vitale organen opgehoopt. Dit leidde tot vele klachten, zoals vermoeidheid, pijn, verlammingsverschijnselen, geheugenverlies, en huidaandoeningen. Even was er in 2016 landelijke (media)aandacht door Dijkmans constateringen, ook vanuit het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. “Daarna werd het stil”, aldus Dijkman. “Hoogstwaarschijnlijk door de factoren die ik eerder al heb genoemd.” Dat Radar er nu weer op terugkomt is positief: “Wellicht dat het dit keer wél lukt om genoeg aandacht en bewustzijn te genereren. Er is al voorzichtig contact gelegd over het onderwerp met Minister Bruins.”
Het zal wel tussen de oren en niet tussen de borsten zitten, zo klonk het.
1962: de eerste siliconenimplantaten
Voordat we Dijkman verder spreken, een kleine voorgeschiedenis over siliconenimplantaten, die in feite al vanaf de eerste minuut voor problemen zorgen. Na allerlei experimenten in de late 19e eeuw met eigen huid en vet, ziekmakende parafine, vloeibaar kunststof en glazen bolletjes, werd in 1962 de eerste operatie uitgevoerd met siliconenimplantaten. De Amerikaanse Timmie Jean Lindsey (29), alleenstaande moeder van zes kinderen, ging onder het mes om van een B naar C cup te gaan. Het verhaal gaat dat het een deal was: Timmie wilde eigenlijk van haar flaporen af en deed de borstoperatie als onderhandelingsmiddel voor de (gratis) correctie. Timmie voelde zich prachtig, werd nagefloten op straat en was dolgelukkig. Totdat ze pijn kreeg. En moe werd. De huisarts suggereerde dat het aan de implantaten kon liggen. Ze zeulde vervolgens van arts naar arts, maar werd uiteindelijk naar een psychiater verwezen. Net als vele vrouwen die na haar volgden: het zal wel tussen de oren en niet tussen de borsten zitten, zo klonk het.
Talloze meldingen
In de afgelopen decennia zijn er talloze meldingen gekomen van geopereerde vrouwen die de meest uiteenlopende klachten hadden: van gescheurde en lekkende implantaten tot onverklaarbare, vage pijn en andere kwalen. Omdat het bij iedere vrouw anders verliep en er ook andere verklaringen konden zijn, zoals genetische aanleg, een spontaan ontstane ziekte en toeval, kon nooit direct gewezen worden naar de siliconen als boosdoener. Er zijn wel degelijk rechtszaken geweest en in Amerika zijn een paar fabrikanten gestopt met het maken van siliconenimplantaten, maar toch zijn ze wereldwijd níet massaal in de ban gedaan. Alleen al in Nederland worden dagelijks tientallen siliconenimplantaten geplaatst. Overigens gaan ook mannen steeds vaker onder het mes. Het gaat dan bijvoorbeeld om het creëren van een strakke sixpack en het verkrijgen van brede schouders of een steviger achterwerk.
Slechte informatie en ijdelheid
Waar rook is, is vuur, zou je denken. Als eieren besmet zijn met fipronil, doen we direct alle eieren in de ban en komen er Kamervragen. Als er besmette komkommers in de schappen liggen, gooien we ze zonder pardon weg en wachten tot het weer goed zit. Toch blijft het rondom zoiets als siliconen en hun gevaren in ons lichaam bijzonder ‘stil’. Laten snijden in je lijf om er iets onnatuurlijks in te proppen waarvan de veiligheid niet absoluut bewezen is, zou ons toch wereldwijd moeten alarmeren? “Ik kan je ook niet helpen met deze vraag”, antwoordt Dijkman. “Eigenlijk snap ik ook niet waarom dit niet doordringt. Wat zeker niet helpt en onverantwoord is, is dat veel mensen niet goed geïnformeerd worden, en dat ijdelheid daarbij verblindend kan werken. Er moet een betere en eerlijkere voorlichting komen.”
Zweten
Dijkman, die op de HAN onder meer werkzaam is bij de minor Bio-Nanotechnologie, blijft zich vastbijten in het onderzoeken van weefsel en het leveren van ‘onomstotelijk’ bewijs. Sinds 2002, toen plastisch chirurg dr. Kappel op zijn pad kwam, houdt hij zich met de materie bezig. “Rita Kappel was degene die met materiaal van één van haar patiënten aanklopte bij het instituut waar ik werkte. Ze was zich bewust van het feit dat siliconenimplantaten per definitie ‘zweten’ en er zodoende afgifte van siliconenmoleculen ontstaat. Mede door haar gedrevenheid raakte ik betrokken en het heeft me niet meer losgelaten.” Momenteel is Dijkman bezig met de ‘driefasen-techniek’, waarbij hij gebruik maakt van lichtmicroscopie, specifieke kleuringen en elektronenmicroscopie in combinatie met EDX (Energy Disperse X-Ray Micro Analysis). “Deze techniek is onontbeerlijk bij pathologisch onderzoek om met honderd procent zekerheid vast te stellen dat het om migrerende siliconen gaat”, aldus Dijkman. “Elke nieuwe patiënt bij wie de ‘driefasen- techniek’ positief is, draagt bij aan de bewijsvoering.”
Erkenning en bescherming
Wat Dijkman eveneens hoopt, is dat de aandacht die nu op gang gekomen is, zal zorgen voor langverwachte maatregelen ten aanzien van de veiligheid van siliconen implantaten. “Er zijn alternatieven voor siliconenimplantaten, onder meer een prothese gevuld een zoutwateroplossing met verdikkings gel (Monobloc® Hydrogel CMC) of met fysiologische zoutoplossing (Mantor®Saline), of een borstreconstructie met lichaamseigen weefsel (DIEP methode). Maar dit soort reconstructies zijn ingewikkelder, vandaar dat het niet de standaard methoden zijn”, legt Dijkman uit. Betere voorlichting is volgens hem cruciaal, zodat de patiënt vooraf precies weet hoe het zit. “Daarnaast hoop ik dat de getroffen vrouwen erkend zullen worden. Het is verschrikkelijk dat velen van hen voor gek zijn versleten, en bijna alles kwijt zijn geraakt in hun leven. Die erkenning zorgt bij hen voor verwerking, en bij andere vrouwen voor de bescherming dat dit nooit weer gebeurt.”
